Anüs hastalıkları, bir diğer adıyla makat, sindirim sisteminin en sonunda bulunan dışkının yapılmasını sağlayan açıklığa verilen addır. Anüsün birinci, görevi dışkılamayı gerçekleştirmektir. Bölgeyi açan ve kapatan iç ve dış büzgen kaslar vardır. Bu kaslar açıklık ve kapalılığı kontrol eder. Anüs erkeklerde testis torbasının hemen ardında, kadınlarda ise vajinanın hemen arkasında bulunur.
Anüs hastalıkları bazen çok hafif seyrederken bazen çok ciddi boyutlara ulaşarak yaşamı tehdit edebilir. Anüs hastalıklarında erken tanı ve tedavinin önemi büyüktür.
Anüs hastalıkları
Hemoroid: Tolum arasında çok sık karşılaşılan ve oldukça acı verici bir anüs hastalığıdır. Toplumda bilindik adı basur olan hastalık, çok şiddetli ağrılara yol açabilir. Yaşanan ağrı nedeniyle hasta, tuvalete çıkmaktan, oturup-kalkmaktan oldukça endişe duyar. Hastalık yenilen içilen gıdaların ciddi anlamda etkilenebilecek bir anüs hastalığıdır. Anüste şişlik, ağrı, kaşıntı, yanma, tahriş ve kanamaya yol açan bir damardan dolayı oluşum gösterir. Alt rektum veya anüste oluşan basınç nedeniyle damarlar genişleyerek dışarı doğru sarkar. Burada basur memeleri oluşur. Ikınma, gebelik, fazla kilo gibi pek çok nedenden dolayı basur oluşabilir. Bunların haricinde devamlı kabızlık, Ağır kaldırmak, 50 yaş üzeri olmak, ters cinsel ilişki, tuvalette uzun süre oturmak, aile içinde basur hastası olmak basur hastalığını tetikleyen etkenlerdir.
Basur hayatı ciddi anlamda etkiliyorsa bir doktora başvurulmalı ve gerekli tedavinin başlatılması gerekir. Öncelikli olarak ilaç tedavisi ile hastalık kontrol altına alınmaya çalışılabilir. Ancak ilaç tedavisi başarılı olmazsa cerrahi işleme ihtiyaç duyulabilir.
Peri-anal fistül: Anüs bölgesinde sürekli devam eden, kaşıntı, nem, ağrı, kokulu akıntı, kızarıklık ve kanamaya yol açan bir anüs hastalığıdır. Bazen bu şikâyetlere istemsiz dışkı da eklenebilir. Bu şikâyetlerle doktora başvurulduğunda doktor muayene ederek hastalığı teşhis edebilir. Ancak bazı durumlarda hastalığın tipini ya da derecesini tespit etmek amacıyla renkli röntgen filmine ihtiyaç duyulabilir. Teşhisi doğru yapmak oldukça önemlidir. Çünkü bazı durumlarda hastalık, hemoroit, anal fistül ve apseyle karıştırılabilir. Peri-anal fistülde ilaç tedavisi kullanılmaz. Tek tedavi seçeneği operasyondur. Tedavinin kalıcı olması hastalığın nüksetmemesi için en doğru cerrahi seçenek total cerrahi eksizyondur. Cerrahi sırasında hastaya bazen lokal bazen genel anestezi uygulanabilir. Hasta jinekolojik muayene pozisyonu alır ve özel aletler kullanılarak fistül kanalı dışarı çıkarılır. Temiz dokular dikilerek ameliyat sonlandırılır.
Anal fistül: Halk arasında makat çatlağı olarak bilinir. Anal kanalda meydana gelen ve dışarıdaki cilt tabakasına kadar erişen yırtık olarak tanımlanabilir. Bölgeyi zorlayan ıkınma nedeniyle oluşum gösterdiği bilinmektedir. Fistül meydana gelmişse dışkılama oldukça zor olur. Dışkılama anında makat sıkıldığında yırtık genişleyebilir. Ayrıca yaşanan ağrılardan kaçınmak için dışkılama geciktirildiğinde dışkı sertleşir ve yine fistül derinleşebilir. Zaman geçtikçe kronik bir hal alan anüs hastalıkları arasında yer alır. Gebelik, bağırsak hastalıkları, travma, kronik ishal, kronik kabızlık, şiddetli ıkınma, anal cerrahi, genetik yatkınlık tetikleyici etkenler arasında yer alır. Şikâyetler sonucu doktora başvurulduğunda fiziki muayene ile tanı konulabilir. Makat bölgesi ışıklı bir ortam sağlanarak gözle muayene edilir. Eğer kronikleşme görülmüşse bölgeye hafif bası uygulanarak anal spazm olasılığı incelenir. Tedavisi genelde ilaç tedavisiyle yapılır. Beslenme ve dışkılama alışkanlıkları değiştirilir ve hastaya sıcak oturma banyosu tavsiye edilir. İlaç tedavisinde lokal ilaçlar, anal pomatlar ve lokal anestezik madde içerek pomatlar kullanılır. Uygulanan tedavilere rağmen başarı sağlanamamışsa cerrahiye başvurulur.
Anal apse: Makat bölgesinde iltihap birikmesi nedeniyle oluşur. İltihap bölgede irin birikmesine sebep olur. Daha çok makat salgı bezlerinde oluşan iltihap anal apseye yol açar ve zaman geçtikçe yayılım gösterir. Anal apse ciddi bir anüs hastalığıdır ve acil müdahale edilmesi gerekir. 30-40 yaş aralığında daha fazla görülmekle birlikte her yaşta görülebilen bir hastalıktır. Kadınlara nazaran erkelerde daha fazla rastlanır. Ateş, bölgede şişlik, sıcaklık artışı, kızarıklık, halsizlik, terleme ve makatta iltihap şeklinde akıntıyla kendini belli eder. Kronik ishal, aşırı alkol kullanımı, kilolu olmak hastalığı tetikleyen etkenlerdir. Tanı genelde fiziksel muayene ile kolaylıkla konulabilir. Bazı durumlarda ise görüntüleme tekniklerine başvurulabilir. Tedavisi genelde cerrahidir. Tedavide amaç, bölgede gelişen semptomları ve enfeksiyonu yok etmektir. Aynı zamanda apsenin istenmeyen bir komplikasyona neden olmasını önlemektir. Cerrahi operasyondan sonra hasta rutin şekilde takibe alınır. Cerrahi sonrası anal apse %10 civarında yeniden oluşabilir. Cerrahi anestezi kullanılarak yapılır. Cerrahi sonrası sıcak oturma banyosu ve antibiyotik tedavisine devam edilir.
